ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ
ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΜΑΥΡΟΜΑΤΑ
[ΠΑΠΑΔΑΤΟΥ ΞΗΡΟΜΕΡΟΥ ]
Η Παναγια η Μαυροματα στο χωριο
Παπαδατου Ξηρομερου ηταν παλιο
μοναστηρι.Το κτισιμο του μοναστηριου
οπως και η ιδρυση του εγινε περιπου
το 1700 [ κατ'αλλους το 1750].
Το 1830 σταματησε η μοναστηριακη
του λειτουργια .
Ο ναος ειναι ρυθμου Βασιλικης χωρις
εξωτερικο τρουλο,με διριχτη στεγη με
πλακες.
Ο μονοχωρος ναος εχει διαστασεις
13,75 μ μηκος και πλατος 6,85μ ,με εγ-
καρσιο τοξο ,και δυο τοξα στις πλαινες
πλευρες που σχηματιζουν 4 σφαιρικα
τριγωνα που πανω του στηριζεται ενας
εσωτερικος τρουλος.Εχει λιθοχτιστο
τεμπλο με δυο ανοιγματα προς το ιερο.
Οι τοιχογραφιες στο ιερο ειναι: στην
κογχη του ιερου :η Πλατυτερα των Ουρα-
νων με τον Χριστο σε κυκλικο μεταλιο,
κατω στη μεση ζωνη η Μεταδωση και η
Μεταληψη των Αποστολων, στην κατω
ζωνη της κογχης εικονογραφουνται οι
συλλειτουργοι Ιεραρχες και οι Αρχαγγελοι,
και τελειωνει με διακοσμιτικο μοτιβο.
Επισης στο Ιερο ειναι ο Στεφανος ,
ο Δικαιος Μελχισεδεκ και η Ακρα Ταπει-
νωση κατω εχει γραμμενα ονοματα ανδρων
και γυναικων μοναχων.
Στον τρουλο ειναι ο Παντοκρατορας περι-
βαλομενος με μορφες Αγγελων,Προφητων,
και στα 4 σφαιρικα τριγωνα οι 4 Ευαγγελι-
στες:Μαρκος,Λουκας,Ματθαιος και Ιωαννης.
Στο τεμπλο :απο αριστερα η Κοιμηση της
Παναγιας [απο εκει και η αλλη ονομασια
του ναου] , η Παναγια η Μαυροματα με το
Χριστο παιδι, ο Χριστος,ο Ιωαννης ο Προ-
δρομος, ο Αγιος Νικολαος.
Στη νοτια πλευρα:ο Ευαγγελισμος και η Γεν-
νηση
Στη βορεια πλευρα:η Σταυρωση και ο Επιτα-
φιος Θρηνος
Και στις δυο αυτες πλευρες :αγιοι σε μεταλια,
πιο κατω σειρα με ολοσωμους αγιους με
αναγλυφα φωτοστεφανα,και στα τοξα αγιοι
σε μεταλια.
Σαν αγιογραφοι φερονται οι αδελφοι μονα-
χοι Γεωργιος και Θεοδωρος Μπαλαδημας
''εκ Σκουρτου Ξηρομερου''.[ Αυτοι αγιογρα-
φησαν και την Μονη Ρομβης ,στη δυτικη
πλευρα των Ακαρνανικων ορεων 1300μ
υψομετρο]
Σε 4 σημεια του κυκλου [ δυο καθετων δια-
μετρων του]που εδραζεται ο τρουλος ειναι
4 τρυπες [και 1 στην κορυφη του]που απο
την πισω πλευρα της κατασκευης ειναι στερε-
ωμενα 4+1 πιθαρια [αγγεια][αντηχεια] για
την καλυτερη ακουστικη του χωρου
ART POETICA Couvelis
ΑΓΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ
'Ενα περίπου χιλιόμετρο ανατολικά του εθνικού δρόμου Αγρινίου - Αμφιλοχίας, στο ύψος του ομώνυμου συνοικισμού υψώνεται σε χαμηλή πλαγιά που βλέπει προς τη λίμνη Αμβρακία, ο κομψότατος ναίσκος του Αγίου Στεφάνου. Γνωρίζουμε το όνομα του ναού από την παράδοση της περιοχής, γιατί δεν έχουμε μαρτυρίες φιλολογικών πηγών. Δεν ξέρουμε επίσης άν ήταν καθολικό μικρού μοναστηριού ή αν ανήκε σε μετόχι μεγαλύτερου μοναστικού κέντρου. Η πρόσφατη αποκάλυψη πολυάριθμων τάφων στα ανατολικά δυτικά και νότια του ναού και η επέκτασή τους σε μεγάλο μέρος νοτιότερα ακόμη του αγροτικού δρόμου σε συνδιασμό με την απουσία ερειπίων, συνηγορούν ότι ο ναός ήταν κοιμητηριακός ενός κοντινού οικισμού που πιθανόν καταστράφηκε στο διάστημα της τουρκοκρατίας.Ο ναός έχει εξωτερικές διαστάσεις 6.40 Χ 4.90 μ., χωρίς την εξέχουσα τρίπλευρη αψίδα του Ιερού. Ανήκει στο τύπο των μονόκλιτων σταυροειδών εγγεγραμμένων ναών με τρούλλο και έχει κάτοψη απλού ορθογωνίου. Δύο ζευγάρια παραστάδες, που εξέχουν 85 cm περίπου στις μακριές πλευρές του ναού, φέρουν τόξα, που γεφυρώνουν τα κενά ανάμεσα στις παραστάδες και στις δύο στενές πλευρές του ναού. Ο συνδιασμός των τόξων και των δύο κυρίων καμαρών δημιουργεί τις στατικές προυποθέσεις για να στηριχτεί ο τρούλος με τη βοήθεια σφαιρικών τριγώνων και να υψωθεί στη διασταύρωση των κεραιών.
Η χαμηλή Αγία Τράπεζα είναι χτιστή στη κόγχη του Ιερού, καθώς και η πρόθεση στο βόρειο τοίχο. Ανάμεσα στις ανατολικές παραστάδες σώζεται σε μικρό ύψος πεσσός από το χτιστό τέμπλο του ναού, που άφηνε δύο στενές εισόδους. Πιθανότατα πρόκειται για μεταγενέστερη κατασκευή.
Οι τοίχοι του ναού χτίζονται με πλινθοπερίκλειστο σύστημα. Οι λίθοι λαξεύονται με σχετική επιμέλεια και δένονται με μονές ή διπλές οριζόντιες στρώσεις πλίνθων, ενώ στους κάθετους αρμούς τοποθετούνται διπλές πλίνθοι. Δύο ζώνες οδοντωτών ταινιών περιτρέχουν ένα γύρο το μνημείο. Τις δύο κύριες καμάρες καλύπτουν δίρριχτες στέγες που σχηματίζουν τις κεραίες του σταυρού και απολήγουν σε τριγωνικά αετώματα. Ο ναός έχει δύο εισόδους δυτικά και βόρεια. Δίλοβα τοξωτά παράθυρα ανοίγονται στο βόρειο και νότιο αέτωμα της κεραίας που χωρίζοταν πιθανότατα με κιονίσκο και μονόλοβα στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα στον τρούλλο. Τρία εξάλλου μονόλοβα, ανοίγονται στις αντίστοιχες πλευρές της τρίπλευρης αψίδας. Τα δίλοβα στρέφονται με διπλή σειρά πλίνθων που επιστρέφεται στη συνέχεια από οδοντωτή ταινία ενώ τα μονόλοβα του τρούλλου και της αψίδας πλαισιώνονται από απλή σειρά πλίνθων στρεφόμενη με οδοντωτή ταινία.
Κατά τη διάρκεια ανασκαφών στο μνημείο ήλθε στο φως παλαιότερη ημικυκλική αψίδα, πάνω στη οποία στηρίχτηκε η νεώτερη ημιεξαγωνική.
Ο ναός ήταν αρχικά κατάγραφος με αγιογραφίες που έχουν εκπέσει. Διασώθηκαν ελάχιστα λείψανα αγιογραφιών σε κακή κατάσταση : Στο νότιο τοίχο σώζεται η παράσταση ιεράρχη και μεγάλο μετάλλιο. Στα λοφία του τρούλλου σώζονται τμήματα από τους ευαγγελιστές. Στο βόρειο τοίχο, κοντά στη πρόθεση διασώζεται ο Ιησούς Χριστός στην 'Ακρα Ταπείνωση. Οι παραστάσεις των ευαγγελειστών και το μετάλλιο πρέπει να είναι σύγχρονα με το μνημείο (πρώτο μισό 13ου αιώνα εποχή του Δεσποτάτου της Ηπείρου.) και οι υπόλοιπες παραστάσεις μάλον του 18ου αιώνα
Η 'Ακρα Ταπείνωση ιδιαίτερα είναι επιζωγραφισμένη.
Ο ναός εγκαταλελειμένος ίσως από την εποχή της τουρκοκρατίας αναστηλώθηκε το 1997-1998 με δαπάνη του Υπουργείου Πολιτισμού από την 8η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Πληροφορίες από :
α)Aθανάσιου Δ. Παλιούρα, Βυζαντινή Αιτωλοακαρνανία, Εκδόσεις Αρσινόη, Αθήνα.
